ایستگاه آبخوان دشت کاشان

ایستگاه تحقیقی، آموزشی و ترویجی آبخوان چمرود کاشان
ایستگاه آبخوان کاشان با قرارگیری در حاشیه اتوبان کاشان- قم یکی از معدود ایستگاههای تحقیقاتی بر آبخوانها در کشور می باشد که به راحتی برای عموم مردمی که از آن مسیر تردد می کنند، قابل مشاهده می باشد. احداث این ایستگاه  از  سال 1375 شروع  و هنوز تکمیل نشده است، عمده مشکل به تعویق افتادن تکمیل آن مربوط به معضلات اجتماعی و مالی بوده که مرکز چند سالی است بوجود آمده است.
این ایستگاه با هدف جلوگیری و کنترل سیلاب رودخانه چمرود کاشان و تغذیه آبخوان منطقه احداث شده است. حوزه رودخانه چمرود کاشان، یکی از حوزه های منتهی به شهر کاشان می باشد که به طور متناوب سیلابهای مخربی را به شهر کاشان منتقل نموده و باعث آسیبهای بسیار به شهر شده است.

نمونه ای از سیلابهای رودخانه چمرود 1391
با توجه به اهمیت این ایستگاه برای شهر کاشان، مدیریت آبخیزداری استان مساعدت نموده و بخشی از نواقص ایستگاه را که شامل ساخت تعدادی از سرریزهای انتقال آب و مرمت مسیر آبگیری ایستگاه را انجام داده است. ولی تا تکمیل شدن و بهره برداری کامل از این ایستگاه نیاز به هزینه های بیشتری می باشد.
با توجه به تکمیل نبودن این ایستگاه، ولی به دلیل ضرورت منطقه ای در سال 1388 دهانه آبگیر سیستم باز شد و برای اولین با سیستم آبگیری گردید و از تخریب احمالی اراضی کشاورزی و تاسیسات پایئن دست جلوگیری نمود. از آن زمان تاکنون در 5 مورد سیلابی که در حجمهای مختلف بوقوع پیوسته،  سیستم عملکرد مناسبی نشان داده که این امر از رضایت مندی کشاورزان و ساکنین پائین دست کاملا مشهود است.
اما با توجه به تمام موارد بیان شده به علت اینکه گسترش شهرستان کاشان به سمت اتوبان می باشد و به علت ارزش افزوده بسیار زیاد اراضی این ایستگاه،  به زودی این ایستگاه هم مانند ایستگاه سد زاینده رود مورد تهدید قرار خواهد گرفت.  لذا برای جلوگیری از این پیشامد باید هر چه سریعترنسبت به تکمیل، حصار کشی، راه اندازی و بهره برداری و دریافت سند مالکیت آن اقدام نمود.
از جمله سالهائی که عملکرد ایستگاه آبخوان کاشان ن بسیار مشهود و چشمگیر بوده، سال 1391 است.
 ایستگاه آبخوان کاشان در این سال نیز مانند سالهای قبل در آغاز فصل بهار به علت بارشهای بهاره که در این منطقه به صورت رگبارهای سریع و در برخی مواقع با پریود زمانی بالا اتفاق می افتد، آبگیری شد. این ایستگاه از دو آبراهه چمرود که از شمال ایستگاه عبور می کند و احداث ایستگاه به دلیل کنترل سیلاب این آبراهه بوده و آبراهه حیدر که از جنوب ایستگاه می گذرد، تغذیه می شود. بر اساس برآوردهای انجام شده حجم آبگیری امسال ایستگاه آبخوان کاشان چیزی حدود 250000 مترمکعب می باشد(این ایستگاه هنوز هیچگونه امکانات و وسایل سنجشی نداشته و بدین علت، تمام اطلاعات آن به صورت برآوردی ارائه می گردد).
 
جدول 1: برآورد میزان آبگیری و تغذیه ایستگاه آبخوان کاشان
ردیف تاریخ حجم آبگیری (متر مکعب) حجم تغذیه (مترمکعب)
1 1387 15000 12000
2 1388 10000 80000
3 1388 40000 32000
4 1389 60000 48000
5 1390 20000 16000
6 1391 200000 160000

 
 
نمائی از حجم آب پشت دهانه آبگیر
 
 با توجه به اینکه آبگیری امسال، اولین آبگیری می باشد که رسوبگیر دوم و بخشی از کانالهای گسترشی را نیز دربرگرفته و از حجم و قدرت قابل توجهی برخوردار بوده، تخریبهائی را به همراه داشته که به شرح ذیل حضورتان ارائه می گردد.
تخریبها و بازسازی های مورد نیاز در ایستگاه آبخوان کاشان:
  1. کف کنی کانال بعد از دهانه آبگیر که نیاز به ریپ راپ با سنگهای بزرگ و روکش سیمانی دارد.
  2. بروز انحناء در دریچه های تنظیم دهانه آبگیر که می بایست پس از خارج نمودن دریچه از مقر خود از پشت با پروفیل و یا نبشی مقاوم سازی گردد.
 
نمائی از دریچه انحناء یافته در اثر وزن رسوب و فشار آب
  1. کف کنی کانال در زیر پل انتقال جوی آبیاری کشاورزان که بهترین روش جهت جلوگیری از آن استفاده از ریپ راپ درشت با روکش سیمانی می باشد.
  2. کنش کف کانال بعد از کالورت ایجاد شده برای عبور کانال آبیاری زارعین که در صورت عدم توجه خاص و فوری علاوه بر تخریب کالورت و بی آب شدن زارعین امکان بروز درگیری هم محتمل می باشد.
 
نمائی از کانال انتقال و پل انتقال جوی آب کشاورزان
نمائی از کالورت احداثی برای عبور کانال آبیاری زارعین و تخریب دیواره کانال انتقال و زیر کالورت و زیر شیب شکن احداثی
  1. کف کنی کانال به سمت جاده دسترسی شرکت گاز(درصورت تخریب جاده، شرکت گاز مدعی خسارت می گردد و احتمالاً مجدداً با آن شرکت بر سر مسیر کانال انتقال مشکل پیدا خواهیم کرد).

نمائی از کف کنی کانال و جاده گاز
  1. تخریب دیواره های بخش هائی از کانال انتقال که به مرور می تواند سبب تخریب کامل دیواره در آن قسمت گردد.
 تخریب دیواره کانال در اثر زیر کنی و کف کنی کانال به سمت پل انتقال جوی آب کشاورزان
  1. تخریب دیواره و کف آبراهه چمرود به علت انحراف آب به سمت دهانه آبگیر که علاوه بر ایجاد مشکل برای دهانه آبگیر بار رسوب آب را نیز به شدت افزایش می دهد.
 
تخریب دیواره و کف آبراهه چمرود در پشت دهانه آبگیر
 
  1. تخریب کف کانالهای گسترش به سمت سرریزهای انتقال آب
 
تخریب کف کانالهای گسترش به سمت سرریزهای انتقال آب
 
  1. بازسازی بخشهائی از شبکه گسترش که نیاز به مرمت دارد، بخصوص اطراف دروازه های انتقال آب بین کانالهای گسترشی و رسوب برداری در قسمتهائی که رسوب مشکل ساز شده است.

مکانهائی که نیاز به اصلاح دارند(خاکبرداری(زرد) و خاکریزی(قرمز))
 
با توجه به آنچه ارائه شد، هزینه لازم برای اصلاح خسارتها و معایب بوجود آمده مبلغی حدود 180000000 میلیون ریال می باشد. این مبلغ شامل دوقسمت هزینه های مکانیکی(اجاره بهای بلدوزر) که چیزی حدود پانزده/15 روز کار برای بلدورز با مبلغی حدود 75000000 پیش بینی می شود و قسمت دوم هزینه ها مربوط به تهیه مصالح و دستمزد، که حدود 150 مترمکعب انواع کارسنگی(شامل خشکه چین و سنگ و سیمان) نیاز است که با توجه به اینکه هرمترمکعب سنگ و سیمان جیزی حدود 700000 ریال هزینه دربر دارد، مبلغ این قسمت نیز چیز حدود 105000000 ریال می گردد.
علت بروز اینگونه مشکلات عموما به دلیل عدم سرکشی در موقع وقوع سیلاب می باشد که تکمیل نبودن ایستگاه سبب این مشکل شده است. حضور یک نگهبان در چنین مواقعی براحتی می تواند با تنظیم دریچه های تنظیمی دهانه آبگیر میزان آب ورودی را تننظیم نماید، تا این گونه خسارتهای قابل پیشگیری بوجود نیاید.
لذا تکمیل و راه اندازی این ایستگاه نه تنها از وقوع چنین پیشامدهائی جلوگیری می کند، بلکه با انجام پیش بینی ها و تمهیدات لازم می تواند باعث درآمدزائی مناسبی نیز گردد.

چشم انداز آتی ایستگاه آبخوان کاشان در یک نگاه:
همانگونه که قبلا هم اشاره شد، ایستگاه آبخوان کاشان به دلیل موقعیت استثنائی که دارد می تواند یکی از ایستگاه هائی باشد که بتوان از آن برای آشنا نمودن عموم با چنین سازه هائی و ترویج عمومی مردم استفاده کرد. وجود این ایستگاه در کنار اتوبان کاشان- قم که در طول مسیر آن تقریبا هیچگونه فضای سبز و استراحتگاهی که مسافر بتواند مدتی را در با آرامش بگذراند، وجود ندارد. از سوی دیگر خود شهرستان کاشان هم فضای مناسبی برای گذران اوقات فراغت و تعطیل عمومی برای مردم ندارد.
حال چنانچه این ایستگاه تکمیل و پوشش گیاهی آن هم انجام شود، می تواند به عنوان یک پارک جنگلی مناسب برای چنین اوقاتی بهره برداری گردد. با حضور مردم در این مکان براحتی می توان نسبت به آشنا نمودن آنان با این چنین سیستمهائی اقدام نمود.
از سوی دیگر می توان از بخشی از عرصه ایستگاه برای تولید گل محمدی که تقربیا بومی این منطقه می باشد و درآمدزائی مناسبی هم به دنبال دارد، استفاده نمود و با ایجاد باغ گل محمدی در سطح وسیع در آن، علاو بر افزودن به زیبائی پارک جنگلی، از آن به عنوان عرصه تحقیقاتی بر روی این گل و درآمد ناشی از فروش و یا تبدیل آن استفاده نمود. همچنین کاشت گل زعفران هم از جمله کشت هائی است که با توجه به شرایط اقلیمی و خصوصیات خاک منطقه در مزارع اطراف ایستگاه درحال انجام و بهره برداری است. لذا می توان در بخشی از این ایستگاه هم اقدام به کشت زعفران نمود و علاوه بر منافع ناشی از فروش آن، عرصه تحقیقاتی نیز در ارتباط با مسائل و مشکلات این گیاه با ارزش ایجاد نمود.
با یک نگاه ساده و با صرف کمترین هزینه استفاده از عرصه ایستگاه آبخوان مطابق با سایر مزارع اطراف برای کشت دیم گندم و جو نیز می تواند از جمله آیتمهای بهره برداری از اراضی این ایستگاه باشد.
 
 
جدول اعتبارات مورد نياز ايستگاه پخش سيلاب کاشان
رديف به تفکيک شرح عمليات(تعمير، مرمت، نگهداري) حجم عمليات اعتبار مورد نياز(ميليون ريال)
1 اجراي تورسنگ سرريزهاي دروازه هاي کانالهاي گسترشي 800 مترمکعب 1000
2 آماده سازي و زيرسازي کف بستر سازه شامل خاکبرداري و شايد خاکريزي 380 متر مکعب 80
3 اصلاح و بازسازي و ترميم  بخش کوچکي از مسير انتقال آب به شبکه و اندک معايب کار 1000متر مکعب 100
4 رسوب برداري از کف کانال انتقال 10500 مترمکعب 30
5 هزينه هاي جنبي :شامل بنزين، گازئيل و ... -- 40
6 هزينه احداث ساختمان نگهباني و اسکان کارشناسان و محوطه سازی 150 مترمربع 2500
7 هزينه احداث ايستگاه هيدرومتري 70 مترمکعب 80
هزينه انشعابات برق، گاز، آب -- 300
9 هزينه اجراي پوشش گياهي درختان مثمر و غيرمثمر دو ساله 5000 اصله 800
10 هزینه حفر و بهره برداری چاه نیمه عمیق 1 حلقه با تجهیزات 320
11 هزینه جاده دسترسی از اتوبان به ایستگاه آبخوان حدود 2 کیلومتر 150
12 هزينه پرسنلي(کارگري و کارشناسي) هر کدام يک نفردر سال 220
13 حصارکشی ایستگاه(با محیط 10 کیلومتر) 30 کیلومتر (سه ردیف) 366
  جمع کل 5616